حضور روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش گلستان در آیین رونمایی از آخرین کتاب پروفسور معتمدنژاد با عنوان «حقوق مطبوعات»

مسول روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان در آیین رونمایی از آخرین کتاب پروفسور کاظم معتمدنژاد با عنوان جلد دوم کتاب «حقوق مطبوعات» که با حضور حسین انتظامی – معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد -، حسام‌الدین آشنا – مشاور رسانه‌ای رییس‌جمهور – تعدادی از اساتید ارتباطات، اصحاب روابط عمومی دستگاه های مختلف و و روزنامه‌نگاران در بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات و رسانه ها در مصلی تهران برگزار شد حضور یافت.

به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، آیین رونمایی از کتاب زنده یاد دکتر کاظم معتمدنژاد به همت دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها با سخنرانی هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، مهدی محسنیان راد عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق و حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور و گیتا علی‌آبادی در تالار رسانه‌های خارجی واقع در مصلی تهران برگزار شد .
دکتر مهدی محسنیان راد عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ابتدای سخنان خود در آئین رونمایی از کتاب زنده‌یاد دکتر کاظم معتمدنژاد به بیان تاریخچه‌ای از کتاب‌ها پرداخت و گفت: اگر فاصله اولین تا آخرین کتاب ایشان را بررسی کنیم، می‌توانیم تاریخچه انتشار این آثار را در سه گروه معرفی کنیم، دوره اول از سال ۵۰ تا ۵۶ چهار کتاب منتشر شد، در دوره دوم از سال ۵۷ تا ۷۸ هیچ کتابی منتشر نشد و دوره سوم از سال ۷۹ تا ۹۰ هم یازده کتاب منتشر شد.
محسنیان راد در معرفی دوره اول کتاب های معتمدنژاد بیان کرد: نخستین کتاب «روزنامه‌نگاری» است که در سال ۱۳۵۰ مننتشر شد و پس از گذشت هشت سال از چاپ اول، در شرایطی که دانشکده منحل ‌شد، این کتاب به چاپ دوم‌رسید. در سال ۱۳۵۳ نیز کتاب «تحلیل محتوای برنامه‌های رادیو ایران» منتشر شد. در سال ۵۵ نیز کتاب «وسایل ارتباط جمعی» به چاپ رسید .
دوره دوم
او در توضیح دوره دوم گفت: دوره ۲۲ ساله سکوت، دو سال آخر دهه ۱۳۵۰ را شامل می شود که آموزش عالی ارتباطات با انحلال دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی لطمه‌ای جبران ناپذیر خورد. دکتر معتمدنژاد در بخشی از دهه ۱۳۶۰ در فرانسه به سر برد، به صورت حق التدریسی در یکی از دانشگاه‌های پاریس تدریس ‌کرد و روزهایی که کلاس نداشت، در کتابخانه‌مشغول فیش‌برداری برای تألیف کتاب به زبان فرانسه درباره رسانه‌ها در جهان سوم بود. کتابی که هرگز تمام نشد و ناشر فرانسوی نیز بتدریج از انتشار آن منصرف شد .
او ادامه داد: پس از جنگ تحمیلی دکتر معتمدنژاد در اثر مشاهده اوضاع آشفته رسانه‌ها در کشور و دور شدن دست اندرکاران خلق پیام‌های رسانه‌ای از دومین آرمان سه گانه دوران انقلاب اسلامی (استقلال ، آزادی، جمهوری اسلامی)، به جای نگارش جلد دوم کتاب وسایل ارتباط جمعی که در ۱۳۵۶ قول آن را به دانشجویان خود داده بود، طرحی جامع را به شورای مرکز مطالعات و تحقیقات تازه تأسیس رسانه‌ها آورد. توجه به تحکیم حاکمیت قانون برای حفظ و حراست آزادی مطبوعات و وسایل ارتباط جمعی یکی از بندهای آن بود. همین بند، انگیزه او برای تالیف کتابی درباره حقوق مطبوعات شد که ۱۰ سال بعد و در آغاز دوره سوم منتشر شد .
دوره سوم
محسنیان‌راد توضیح داد: سال ۱۳۷۹، چهارمین کتاب با نام دکتر معتمد نژاد یعنی «حقوق مطبوعات؛ بررسی تطبیقی مبانی حقوقی آزادی مطبوعات و مقررات» در ۴۴۱ صفحه و جلد دوم آن پس از ۱۰ عنوان کتاب دیگر، در سومین سال درگذشت او در سال ۱۳۹۵ منتشر شد. او در پیش گفتار نوشت اندیشه انتشار چنین کتابی را از سال ها پیش و هنگامی در ذهن داشته که یک طرح آرمانی را برای خود تعریف کرده بود تا مجموعه‌ای چند جلدی به عنوان حقوق ارتباطات منتشر کند .
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق ادامه داد: اگر حجم کتاب‌های دوره سوم را از نظر موضوع تقسیم‌بندی کنیم، خواهیم دید ۴۹ درصد آنها در پنج عنوان مربوط به حقوق ارتباطات به طور عام هستند و ۲۶ درصد ارتباطات بین الملل با دو عنوان، ۱۹ درصد جامعه اطلاعاتی و فقط کمتر از یک درصد درباره موضوعاتی هستند که در واقع می توانست مکمل کتاب های دوره اول باشد. تصور می شود این یک تمایل شخصی نبوده بلکه یک فشار ذهنی برای پر کردن خلاء چیزی بود که او از سال ۱۳۵۷ تا پایان عمرش حس می کرد. شاهد این ادعا انتشار جلد یکم کتاب «تکنولوژی های نوین ارتباطی» در ۳۱۱ صفحه در سال ۱۳۸۷ است. وقتی کتاب را ورق می زنیم، احساس می کنیم این اثر، جلد اول از یک کتاب ده جلدی است که نویسنده این جلد را در سال ها پیش نوشته و قصد دارد ادامه دهد. زیرا از اختراع تلگرام شروع و به سال های بعد و اختراع رادیو ختم می شد .
آخرین کتاب
او در معرفی آخرین کتاب دکتر معتمدنژاد اظهار داشت: جلد دوم کتاب حقوق مطبوعات ۲۱ سال پیش منتشر شده بود. کتابی که این بار دو اسم دارد و نام دکتر رویا معتمدنژاد در کنار نام پدر نوشته شده است. این که چرا این چنین زمان طولانی طی شده، نیاز به بررسی زندگی نامه او دارد. «کتاب حقوق مطبوعات: فضای عمومی مطلوب برای توسعه مطبوعات و دیگر رسانه ها» از جمله کتاب هایی بود که در سال ۱۳۹۱ برای چاپ به انتشارات سپرده شده بود. وقتی برای بازبینی و ویرایش آخر به دست پدر رسید، در بستر بیماری بودند و دیگر مجالی نبود .
محسنیان راد ادامه داد: فرزند دکتر معتمدنژاد در نوشته‌های خود به نوعی دغدغه‌های پدر از نگارش مجموعه کتاب‌های مرتبط با حقوق ارتباطات را گاه کمی پوشیده بیان کرده و نوشته است؛ ایجاد فضای عمومی مطلوب برای فعالیت‌های رسانه‌ای از جمله مطبوعاتی از دغدغه‌های همیشگی پدر بود. در آخرین سال های زندگی بخصوص در این مورد او از مدافعان سرسخت آزادی مطبوعات و دیگر رسانه‌ها بود. حضور پدر در همایش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله در چارچوب یونسکو موجب شده بود که به استانداردهای بین‌المللی از جمله آزادی یاد شده وقوف پیدا کند. او متخصص حقوق بشر نیز بود. از دیگر سو با توجه به تجربه در حرفه روزنامه نگاری به اهمیت جایگاه روزنامه نگاران در جوامع و لزوم حمایت هر چه بیشتر از جان، مال و آزادی بیان آنها تاکید فراوان داشت .
او ادامه داد: زنده یاد معتمدنژاد قطعا وجود دموکراسی و دولت قانونمند را از پیش شرط های ضروری برای شکل گیری فضای عمومی مطلوب برای فعالیت‌های رسانه‌ای و مطبوعاتی می‌دانست. زیرا تنها در این صورت است که رسانه‌ها موفق می‌شوند نقش نگهبانی از حقوق مردم را ایفا کنند. پدر در این راه همواره به موضوع توسعه به ویژه بر نقش آزادی مطبوعات تکیه و بر استقلال رسانه‌ها، روزنامه نگاری آزادی، حق دسترسی آزاد به اطلاعات، برخورداری همگان از تکنولوژی های نوین اطلاعات و ارتباطات را از راهکارهای مهم در تحقق توسعه پایدار می دانست.
محسنیان راد با اشاره به جلد دوم کتاب دکتر معتمدنژاد گفت: جلد دوم کتاب حقوق مطبوعات یک مقدمه طولانی ۶۹ صفحه‌ای بیش از یک پنجم حجم کتاب را در بر گرفته است. از این مقدمه می‌توان برداشت کرد که ایران هم در همان مسیری است که ابتدا اروپا و سپس آمریکای شمالی کمتر از یک قرن پیش آن را پشت سر گذاشته‌اند و ما هنوز در مسیرهای مشابه چند قرن پیش آنها سرگردانیم .
در ادامه، هادی خانیکی درباره معتمدنژاد و کتابش گفت: «نکته اولی که لازم است به آن اشاره کنم توجه ایشمندانه معتمدنژاد به عرصه مطبوعات است، او از راه حقوق وارد عرصه مطبوعات شد و به تاسیس یک مدرسه عالی در این عرصه پرداخت. نکته دوم اینکه او به چارچوب مفهومی مسایل توجه داشت و نکته سوم هم نگاه تاریخی او بود. جلد دوم این کتاب بازهم بر اهمیت حقوق و ساز و کارهای آن توجه دارد. او بعد از مقدمه مفصل خود، چهار فصل در این کتاب آورده است، به درستی دغدغه‌های معتمدنژاد با عنوان‌های هر فصل این کتاب منطبق است. او در فصل اول به نحوه اداره و فعالیت مطبوعات می‌پردازد، در فصل دوم تاکید بر نظام آزادی گرایی مطبوعات دارد، در فصل سوم تکیه بر غیر جزایی شدن جرایم مطبوعاتی دارد و در فصل آخر هم تاکید بر تشکیل هیئت منصفه دارد.»
این استاد دانشگاه درخصوص هیئت منصفه دادگاه‌های مطبوعات توضیح داد: «هیئت منصفه اگر درست انتخاب شود و به فضای کار خود مسلط باشد می‌تواند نقش موثری در تفهیم مسئله جرم داشته باشد و به قاضی کمک کند. هنوز وضعیت مطالعات حقوق مطبوعات خوب و کافی نیست و امیدوارم بتوانیم در این زمینه شاهد گشایش‌هایی باشیم.»
در نظام جامع رسانه‌ای از نظریات دکتر معتمدنژاد کوتاه نیاییم
حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور در آیین رونمایی از کتاب دکتر معتمدنژاد گفت: از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت محترم درخواست می‌کنم در بحث قانون جامع رسانه‌ها و نظام جامع رسانه‌ای به عنوان یک دانشجوی قدیمی یک قدم از نظریات دکتر معتمدنژاد کوتاه نیایید و پیشاپیش قبل از مرگ خودکشی نکنید.
به گزارش شفقنا رسانه، آشنا در ابتدای این مراسم بیان کرد: دکتر معتمدنژاد از معدود استادان علوم انسانی و حقوق مطبوعات کشور بود که برنامه پژوهشی مخصوصی داشت. کسانی که دارای برنامه پژوهشی در زندگی آکادمیک خود نیستند، دچار مشکلات فراوانی می شوند. اما اگر همزمان با کار آموزشی به پژوهش هم بپردازند، در صورت محروم شدن از آموزش، می‌توانند کار پژوهشی کنند. بنابراین اگر بعد از ۲۲ سال شروع به چاپ کتاب کنند، محصولات مؤثرتری را به جامعه ارائه می‌دهند.
او ادامه داد: پژوهش ارتباطات در کشور ما چه از لحاظ روشی و چه از لحاظ نظری مدیون دکتر کاظم معتمدنژاد است. او برنامه آموزشی خاص خود را داشت و بنیانگذار بسیاری از دستگاه های تخصصی در حوزه های مختلف ارتباطات بود. داشتن برنامه آموزشی می تواند به معنای دقیق تری هم ارجاع داشته باشد و آن تلاش برای شناسایی، سرمایه‌گذاری و پرورش دانشجویانی بود که قرار است استاد شوند.
مشاور فرهنگی رئیس جمهور با بیان این که همه استادان ارتباطات در برنامه آموزشی معتمدنژاد جا داشتند، گفت: دکتر به هر کسی حوزه‌ای پیشنهاد داده بود تا در آن حوزه متمرکز شود و این افراد را به تدریج رشد داده‌اند. امروزه بخش مهمی از جریان استادان ارتباطات در کشور ما به صورت مشخص مدیون برنامه آموزشی دکتر معتمدنژاد است.
آشنا با بیان این که دکتر معتمدنژاد دارای برنامه اجتماعی بود، گفت: این استاد یک کنشگر اجتماعی بسیار فعال بود و هیچ گاه با دولت قهر نکرد بلکه دولت‌ها بودند که در تعامل با دکتر کوتاهی می‌کردند. او در تمام جلساتی که او را دعوت می‌کردند با تمام تواضع شرکت می‌کرد. آنچه ما در زمینه ارتباطات از جمله مرکز بررسی رسانه‌ها، مرکز آموزش رسانه‌ها، نمایشگاه مطبوعات، سمینار بررسی مسائل کشور داریم، همه را مدیون دکتر معتمدنژاد هستیم. او بسیار تلاش کرد تا به ما آموزش‌های ابتدایی اداره کلان ارتباطات اجتماعی در کشور را بیاموزد.
آشنا در توضیح این عملکرد گفت: در وهله اول بقای دانش ارتباطات در کشور وابسته به او بود. به عبارتی، اگر پس از انحلال دانشکده‌ی رو به رشد، او قبول نمی‌کرد کار را در حد یک گروه ادامه دهد و قهر می‌کرد، شاید ما امروز دانش ارتباطات در کشور نداشتیم. در درجه دوم ارتقای این دانش محصول عملکرد اوست که تا آخر ایستاد و استاد تربیت کرد تا این دانش ارتقا پیدا کند. اگر این بنیه در کشور ما وجود دارد که استادان و پژوهشگرانی در مقابل مقامات بایستند، ناشی از تلاش آن مرد بزرگ است.
او ادامه داد: دکتر معتمد نژاد به ما سه چیز آموخت؛ ابتدا حقوق محور باشیم. زاویه ورود از حقوق به ارتباطات یک انتخاب آگاهانه و مسیر دشوار است. وقتی به تعداد دوره‌های سیاسی تغییر قانون داریم، یعنی باید بر قانون متمرکز شد. در کشوری که بنا به گزارش کتاب نامه های دکتر معتمدنژاد اولین قانون مطبوعات آن به صراحت می‌گوید مطبوعات باید صرفا در حد اعلام نشر به دولت اطلاع رسانی کنند. بعد از گذشت بیش از ۱۰۰ سال از آن قانون هنوز این بحث وجود دارد که آیا باید ثبت کنند یا مجوز بگیرند، نشان می‌دهد بحث حقوق ارتباطات در کشور بسیار مهم است. در کشوری که ریاست محترم قوه قضاییه آن کشور هنوز معتقد است رسیدگی به تخلفات مطبوعاتی را هم نمی توان به صورت صنفی واگذار کرد، نشان می دهد کار کردن در حقوق مطبوعات در آن کشور بسیار ضروری است.
مشاور فرهنگی رئیس جمهور ادامه داد: در مرحله دوم آقای دکتر معتمدنژاد به ما آموخت هر چیزی تاریخی دارد و تاریخ مهم است. بدون نگرش تاریخی و شناخت پیشینه پدیده‌های قانونی، تکنولوژی و اجتماعی امکان قضاوت، سیاستگذاری و تصمیم گیری درباره آن وجود ندارد. این استاد برجسته همواره به ما تذکر داد مراقب باشید بدون مطالعه تصمیم نگیرید. درس سوم مطالعات مقایسه‌ای است. دکتر به ما آموخت نه تنها در تکنولوژی نباید چرخ را دوباره اختراع کرد بلکه در قانونگذاری، سیاستگذاری و مقررات هم لازم نیست در دنیا تک باشیم و با هوای نفس، جهل و ملاحظات کوته بینانه خود درباره آینده یک ملت تصمیم بگیریم. به ما آموخت در هر تصمیم گرفتن یا تصمیم نگرفتن دولت در مداخله انجام مطالعات مقایسه‌ای ضروری است و باید تجربیات کشورهای دیگر مورد توجه قرار گیرد.
آشنا تصریح کرد: فقط دو درخواست دارم. درخواست اولم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت محترم این است که در بحث قانون جامع رسانه‌ها و نظام جامع رسانه‌ای به عنوان یک دانشجوی قدیمی یک قدم از نظریات دکتر معتمدنژاد کوتاه نیایید و بگذارید لایحه شما را مجلس رد کند، بگذارید مصوبه مجلس را شورای نگهبان رد کند، بگذارید اختلاف مجلس و شورای نگهبان را مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیدگی کند. شما پیشاپیش قبل از مرگ خودکشی نکنید.
او گفت: اگر به این مسئله رسیدید که جامعه مطبوعات کشور به حدی از بلوغ رسیده است تا بتواند بدون افزایش کار قوه قضائیه به تخلفات خود رسیدگی کند، بگذارید این اتفاق بیفتد. ما تا به حال رئیس جمهور حقوقدان تجربه نکرده بودیم ولی امروز رئیس جمهور حقوقدانی داریم که من با افتخار مشاور ایشان هستم و اگر خطایی مرتکب شود به او می‌گویم.
آشنا ادامه داد: وقتی رئیس جمهور این کشور در مراسم افتتاحیه نمایشگاه مطبوعات این کشور به صراحت می‌گوید نباید هر کاری را به قاضی و دادگاه سپرد، باید به دنبال مسیرهای کم‌خر‌ج‌تر و حرفه‌ای‌تر باشیم، وقتی رئیس جمهور صریحا می‌گوید دولت به دنبال تدوین لایحه جامع نظام رسانه‌ای است تا تخلفات حرفه‌ای در این نظام رسیدگی شود یعنی او خواستار تشکیل نظام حرفه‌ای و رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای در نظام حرفه‌ای است.
مشاور فرهنگی رئیس جمهور گفت: رئیس قوه قضاییه در پاسخ به سخنان رئیس جمهور می گوید، تشخیص جرم با قاضی است و ارجاع آن به غیرقاضی و تحمیل آن بر قاضی خلاف شرع است.
او افزود: این دو گفته از دو موضوع مختلف حرف می‌زنند؛ یکی از تخلف صحبت می‌کند دیگری از جرم. یکی می‌گوید باید رسیدگی به این مشکلات را به نظام صنفی ارجاع داد، دیگری می گوید رسیدگی به جرم را باید به قوه قضاییه ارجاع داد. متاسفانه کسانی که اطلاعات را در اختیار می‌گذارند، دقت کافی و توجه ندارند و نمی‌توانند تخلف حرفه‌ای و جرم را از هم تمییز دهند.
حسام‌الدین آشنا در پایان گفت: به علت فقدان مطالعات مقایسه‌ای در قوه قضائیه، این تجربه که در بسیاری از کشورهای جهان، صنف مطبوعات و نظام رسانه‌ای به صورت خودمقررات‌گذار اداره می‌شود، مورد توجه قرار نگرفته است. بنابراین من از معاونت محترم مطبوعاتی وزارت ارشاد تقاضا می‌کنم این دو جلد کتاب آقای دکتر معتمدنژاد را خدمت ریاست محترم قوه قضائیه اهدا کنند.

در پایان این مراسم، کتاب «حقوق مطبوعات» با حضور اساتید، دانشجویان، اصحاب روابط عمومی دستگاه های مختلف، حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد و رویا معتمدنژاد و میهمانان حاضر رونمایی شد.
جلد دوم کتاب «حقوق مطبوعات» با عنوان فضاى عمومى مطلوب براى توسعه مطبوعات و دیگر رسانه ها، اواخر سال ١٣٩١ براى چاپ به انتشارات دفتر مطالعات و برنامه ریزى رسانه ها سپرده شد.
اما زمانى که کتاب براى بازنگرى آخر به دست دکتر کاظم معتمدنژاد رسید ایشان در بستر بیمارى بودند و اکنون فرزند ایشان، رؤیا معتمدنژاد، این اثر را بازبینى و ویرایش و دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها منتشر کرده است
این کتاب مرجع، شامل یک مقدمه و ۴ فصل است که منابع آن جداگانه در آخر هر فصل آمده است.
پروفسور کاظم معتمدنژاد روزنامه‌نگار و حقوق‌دان ایرانی بود که در اردیبهشت ۱۳۱۳ هجری شمسی در بیرجند متولد شد و پنجشنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۲ در تهران دارفانی را وداع گفت.
به دلیل نقشی که وی در تدریس آکادمیک علوم ارتباطات و روزنامه نگاری در ایران داشت به «پدر علم ارتباطات ایران» شهرت یافت.
کتاب ها، مقالات علمی و یادداشت های پرشماری از ایشان در حوزه علوم ارتباطات به یادگار باقی مانده است.