مدیریت بهینه آبیاری در کشت گیاهان زمستانه: راهکارهای مؤثر برای مواجهه با چالش‌های آبی

علیرضا کیانی، استاد پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی، به بررسی اهمیت آبیاری در زمان کاشت و مراحل آبیاری گندم و کلزا با توجه به محدودیت‌های آب، زمان‌بندی مناسب و تأثیر عوامل مختلف در تصمیم‌گیری‌های آبیاری پرداخت و آخرین برون‌دادهای علمی این حوزه را در در دوره آموزشی «بذر تا بذر» ویژه مربیان بسیج جامعه کشاورزی استان گلستان ارائه کرد.
به گزارش روابط‌عمومی و امور بین‌الملل مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، در دومین روز از این رویداد آموزشی، کلاس‌های تخصصی با محوریت «مدیریت گیاهان زمستانه» برای شرکت‌کنندگان برگزار شد. در این بخش، «علیرضا کیانی»، به ارائه مباحثی در زمینه «مدیریت آبیاری گیاهان زمستانه (گندم و کلزا)» پرداخت.
از جمله محورهای اصلی این ارائه، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• آبیاری گیاهان زمستانه و اهمیت آن در زمان کاشت
• مراحل آبیاری گندم و کلزا در شرایط با محدودیت آب و بدون محدودیت
• زمان‌بندی و مقدار مناسب آبیاری
• تأثیر عوامل مختلف در تصمیم‌گیری برای آبیاری
تأمین ۴۰ تا ۷۰ درصد نیاز آبی گیاهان زمستانه توسط باران در گلستان
کیانی در آغاز سخنان خود با اشاره به شرایط اقلیمی استان گلستان، خاطرنشان کرد: «حدود ۴۰ تا ۷۰ درصد از نیاز آبی گیاهان زمستانه در این استان از طریق بارش‌های طبیعی تأمین می‌شود، در نتیجه آبیاری به صورت تکمیلی انجام می‌گیرد.» وی افزود: «مدیریت این نوع آبیاری به دلیل پیچیدگی‌های ناشی از شرایط غیرقابل کنترل آب و هوایی، به ویژه بارش، با چالش‌های بیشتری نسبت به کشت‌های کاملاً آبی مواجه است.»
چهار عامل کلیدی در تصمیم‌گیری برای آبیاری
این پژوهشگر، بررسی چهار عامل اصلی را برای تصمیم‌گیری در زمینه آبیاری گیاهان زمستانه ضروری برشمرد:
۱. شرایط آب و هوایی، به ویژه بارش
۲. نوع گیاه و مرحله رشد آن
۳. نوع خاک
۴. انتظار عملکرد
وی در ادامه با تشریح برنامه‌ریزی آبیاری، به بررسی تفصیلی هر یک از این عوامل پرداخت.
راهکارهای بهبود تولید در اراضی دیم
با توجه به کشت دیم برخی از گیاهان زمستانه در استان، کیانی به ارائه راهکارهای کلیدی برای بهبود تولید در این اراضی پرداخت که عبارتند از:
• به‌کارگیری روش‌های حفاظت از آب و خاک مانند کشاورزی حفاظتی
• استفاده از انواع مالچ برای کاهش تبخیر
• اجرای عملیات کاهش رواناب و افزایش نفوذ آب در خاک
• بهبود ساختمان خاک با استفاده از کودهای حیوانی
• کاهش تردد و فشردگی خاک برای حفظ جریان مداوم آب و هوا
• استفاده از گیاهان با ریشه عمیق
تأکید بر تأمین رطوبت در مرحله استقرار گیاه
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز، با اشاره به شرایط خاص سال زراعی جاری و تأخیر در بارش‌ها، هشدار داد: «مرحله اولیه استقرار گیاه، شاکله اصلی تولید را تشکیل می‌دهد و بذرهای کاشته شده باید حتماً از رطوبت کافی برخوردار باشند. در غیر این صورت، انتقال ناقص این مرحله به مراحل بعدی، منجر به کاهش عملکرد خواهد شد.»
توصیه‌های کاربردی برای کشاورزان
وی در پایان، با تأکید بر ضرورت تأمین رطوبت مناسب در مرحله کاشت – چه از طریق بارش و چه آبیاری – توصیه‌های عملی و کاربردی را برای حاضران در دوره ارائه نمود.